Ülkemizdeki mimari mirasın oldukça önemli bir bölümünü camiler oluşturmaktadır. Osmanlı İmparatorluğunun ilk başkenti olan Bursa ili de çok sayıda tarihi camiye ev sahipliği yapmaktadır. Coğrafyamızın yüksek depremsellik düzeyi göz önünde bulundurulduğunda bu yapıların önemli bir bölümünün sürekli olarak deprem tehlikesi ile karşı karşıya olduğu açıktır. Deneysel ve analitik çalışmaları içeren bu proje kapsamında Bursa’da bulunan tarihi minarelerin kırılganlık fonksiyonları elde edilmiş, minarelerin deprem performansı araştırılmış ve minarelerin deprem performansını iyileştirmek üzere mimari koruma ilkeleri ile uyumlu yapısal müdahale yöntemleri üzerine çalışılmıştır.
Ülkemizdeki mimari mirasın oldukça önemli bir bölümünü camiler oluşturmaktadır. Osmanlı İmparatorluğunun ilk başkenti olan Bursa ili de çok sayıda tarihi camiye ev sahipliği yapmaktadır. Coğrafyamızın yüksek depremsellik düzeyi göz önünde bulundurulduğunda bu yapıların önemli bir bölümünün sürekli olarak deprem tehlikesi ile karşı karşıya olduğu açıktır. Deneysel ve analitik çalışmaları içeren bu proje kapsamında Bursa’da bulunan tarihi minarelerin kırılganlık fonksiyonları elde edilmiş, minarelerin deprem performansı araştırılmış ve minarelerin deprem performansını iyileştirmek üzere mimari koruma ilkeleri ile uyumlu yapısal müdahale yöntemleri üzerine çalışılmıştır.
Yürütücülüğünü Prof. Dr. Alper İlki'nin yaptığı proje hakkında detaylı açıklamayı aşağıda bulabilirsiniz.
Proje Başlığı: Bursa tarihi minarelerinin deprem performanslarının analitik ve deneysel yaklaşımlar ile incelenmesi ve hasargörebilirlik eğrilerinin elde edilmesi
Proje Türü: AFAD-UDAP
Proje Yürütücüsü: Prof. Dr. Alper İlki
Özet: Ülkemizdeki mimari mirasın oldukça önemli bir bölümünü camiler oluşturmaktadır. Osmanlı İmparatorluğunun ilk başkenti olan Bursa ili de çok sayıda tarihi camiye ev sahipliği yapmaktadır. Coğrafyamızın yüksek depremsellik düzeyi göz önünde bulundurulduğunda bu yapıların önemli bir bölümünün sürekli olarak deprem tehlikesi ile karşı karşıya olduğu açıktır. Tarih boyunca yaşanan depremler bu yapıların hemen hepsinde farklı düzeyde etkiler oluşturmuştur. Deprem sonrasına ait onarım ve yeniden yapım işlemlerine dair bilgiler gerek literatürde gerekse yapıların üzerinde görülebilmektedir. Camilerin yapısal bölümlerinden biri de sembolik değerleri yüksek olan minarelerdir. Minareler, cami ana yapılarına göre oldukça narin yapılardır. Bu nedenle deprem etkilerine karşı oldukça hassastırlar ve deprem esnasında hasar gören veya yıkılan ilk yapılar arasında yer almaktadırlar. Bu duruma karşın minareler, tarihi camilerin yapısal değerlendirilmesi ve yapısal performansın iyileştirilmesine yönelik çalışmalar esnasında çoğu zaman göz ardı edilirler. Tarihi camilerin günlük kullanımları sırasında insanların güvenliklerinin sağlanması ve bu yapıların gelecek nesillere devredilebilmesi için, tarihi minarelerin deprem etkileri altındaki güvenliklerinin gerçekçi bir şekilde incelenmesi, muhtemel bir depremdeki hasar riskinin tahmin edilip azaltılması için kırılganlık eğrilerinin çıkarılması ve yapısal performanslarının geliştirilmesine yönelik müdahale tekniklerinin geliştirilerek uygulanması büyük önem arz etmektedir. Bu proje kapsamında Bursa ilimizde yer almakta olan tarihi minareler üzerine deneysel ve analitik bir çalışma yapılması planlanmaktadır. Projenin ilk aşamasında, tarihi yığma minareler ile ilgili yapılan çalışmalar hakkında kapsamlı bir ulusal-uluslararası literatür taraması yapılmıştır. İkinci aşamada, Bursa ilimiz sınırları içerisinde bulunan tarihi minarelerin yapısal özellikleri literatürden ve saha çalışmalarından faydalanılarak derlenip minareler sınıflandırılmış ve her bir minare tipolojisine ait birer örnek minare kapsamlı bir inceleme yapmak üzere seçilmiştir. Üçüncü aşamada, seçilen minarelerin dinamik karakteristikleri ortam titreşim ölçümleri ile tespit edilmiştir. Dördüncü aşamada, örnek minareler üretilerek seçilen bir yer hareketi kaydı altında sarsma tablası deneyleri yapılmaktadır. Beşinci aşamada, seçilen minareler için yapısal analiz modelleri oluşturularak modal analizleri gerçekleştirilmiştir ve sahada ölçülen dinamik özellikler kullanılarak model güncellemesi yapılmıştır. Altıncı aşamada, seçilen minareler için yeterli sayıdaki deprem yer hareketi kaydı altında doğrusal olmayan Artımsal Dinamik Analiz uygulanmaktadır. Analiz sonuçlarının istatiksel olarak değerlendirilmesiyle tarihi minarelere tatbik edilebilecek kırılganlık eğrileri çıkarılmaktadır. Dolayısıyla çalışma kapsamında incelenmeyen tarihi minarelerin deprem riski, kırılganlık eğrileri yardımıyla tahmin edilebilecek ve gerekli olması durumunda önlemler alınarak deprem hasar riski azaltılabilecektir. Yedinci aşamada, yapısal analizlerin/tahkiklerin ve kırılganlık eğrilerinin sonuçları değerlendirilerek seçilen minarelerin deprem etkileri altındaki davranışını iyileştirmeye yönelik müdahale yöntemleri önerilmekte ve müdahalenin yansıtıldığı sayısal modellerin analizleri de yapılmaktadır. Sekizinci aşamada, bu analizlerin sonuçlarının istatiksel değerlendirilmesiyle kırılganlık eğrileri oluşturulup müdahale yönteminin deprem riskini ne oranda azalttığı tespit edilebilmektedir. Bu çalışmalar ile incelenen minarelerin deprem etkileri altındaki performansları tahmin edilerek temsil ettikleri minareler için çıkarımlar yapılabilecektir. Dokuzuncu ve son aşamada ise önerilen projenin çıktılarının tartışılması ve proje çıktılarından maksimum yarar sağlanması için bir günlük bir çalıştay düzenlenecektir. Özetlemek gerekirse, projenin hedefi, Bursa ili tarihi minarelerinin olası deprem hasarlarını azaltmaya yönelik deneysel ve analitik bir çalışmayı gerçekleştirmektir. Bunun için seçilen tarihi minarelerin deprem performansları belirlenerek deprem davranışlarını iyileştirmeye yönelik müdahale yöntemleri önerilmekte ve müdahale öncesi ve sonrası için kırılganlık eğrileri elde edilebilmektedir.